Đặc sản sông Trà Khúc: Cá bống kho tiêu đậm vị, tươi ngon

Ở Quảng Ngãi vốn đã có rất nhiều đặc sản nổi tiếng từ lâu đã thành câu cửa miệng:” Chim mía Xuân Phổ, kẹo gương Thu Xà, cá bống sông Trà, mạch nha Mộ Đức”.

1. Nguồn gốc Cá bống sông Trà

Sông Trà là con sông bắt nguồn từ dãy Trường Sơn, đổ ra biển với chiều dài trên 39km, dù cá tôm không nhiều về chủng loại nhưng con nào con nấy đều rất chất lượng, tươi ngon, đặc biệt là cá bống.

Cá bống ngon nhất là vào mùa xuân hè. Vào mùa này, con sông Trà Khúc có một lượng cát lớn dưới đáy, lượng bùn rất ít nên phù du cứ thế sinh sôi và đó là nguồn thức ăn sạch cho cá bống. Khi lượng nước vơi cạn ít tạp chất nên thịt cá bống trở nên trong suốt và hết sức tươi ngon.

Mùa thả ống bắt đầu vào khoảng tháng tám âm lịch – khi các guồng xe nước đã dọn xong để tránh mùa mưa lũ – là lúc cá bống bắt đầu mùa sinh đẻ. Nước sông Trà Khúc lúc bấy giờ cạn, chỉ ngập đến lưng quần. Chỗ sinh đẻ thích hợp cho cá bống là đoạn nước cạn đứng nước và trong veo vẻo. 

Ngư dân ven sông Trà Khúc thường bắt cá bống bằng ống tre cưa từng đoạn dài khoảng 0,5 m, có chừa đốt ở giữa đoạn, để trống hai đầu ống cho cá chui vào ở. Người ta chọn lạch sông vừa tầm, đem ống ra cắm từng hàng ngang nhau, thẳng góc với dòng nước và cách đáy sông khoảng một gang tay, ống này cách ống kia chừng 2m. Cứ chiều hôm trước đi cắm ống đến sáng sớm hôm sau, người ta đi bắt cá bống một lần gọi là trút ống. Đi trút ống nhất thiết phải mang theo sau lưng chiếc “vịt” (dụng cụ đan bằng tre để đựng cá bống giống như con vịt).

2. Cá bống kho tiêu – đặc sản sông Trà Khúc, Quảng Ngãi

Cá bống sông Trà Khúc có nhiều loại, từ loại cá bống cát nhỏ con, màu vàng nhạt, cỡ bằng ngón tay út cho đến loại cá bống vồ. Cá bống vồ sông Trà Khúc to con và trên dòng sông nổi tiếng Quảng Ngãi này còn loại cá bống mú có thân hình tím sẫm như loại cá mú biển (còn gọi là cá bống than) thịt nhão, không ngon bằng thịt cá bống cát.

Buổi sáng, cá đem về còn giãy đành đạch, tươi roi rói. Đem cá cho và niêu đất, cho gia vị ớt, hành, tiêu, chế nước xăm xấp, chụm lửa riu riu hơn 1 tiếng đồng hồ cho săn lại. Nghe đơn giản là vậy nhưng nếu không biết cách kho đúng, cá sẽ nát.

Để cho ra món cá kho đặc sản đúng hương vị xứ Quảng thì phải dùng các loại gia vị đặc sản xứ Quảng như nước mắm Kỳ Tân, đường trắng An Thới, tỏi Lý Sơn, tiêu rừng vừa thơm vừa cay. Nhu vậy, cá mới vừa dai, vừa thơm, ăn mãi chẳng ngán.

Ngon nhất phải nói đến loại cá bống cát ở sông Trà gọi là “Trà giang sa ngư”. Mới đây, cá bống sông Trà được xác lập là một trong 50 món ăn ngon nhất Việt Nam. 

” Anh đi anh nhớ quê nhà. Nhớ con cá bống sông Trà kho tiêu” – câu ca dao đó đã từ lâu gắn liền với người con tỉnh Quảng Ngãi, vùng quê miền Trung đầy nắng gió, của dòng sông Trà có mùa chớm cạn, của tiết tháng ba nắng vàng như tươm mật trên dòng sông trong xanh biêng biếc…